La crotzada deus Albigés

Que i avó au sègle XIII^au, ua crotzada dita crotzada deus Albigés qui estó ordonada peu Papa de lavetz, que s'aperava Innocent III, contra monde qui apèran los Cataras. Catara que vien d'un jòc de mot d'un monge alemand : deu grèc CATHAROS que significa "puretat" e deu latin CATTUS que significa "gat".
Doncas que'us an aperats Cataras tà's trufar deus Bons Òmis qui practicavan la religion catara : "Los adorators de gats qui's creden purs".

Lo Papa que va demandar aus senhors occitans de tirar deu puisheu los Bons Òmis. Que considerava qu'aquestes èran eretics. Quan la Glèisa de Roma e considèra monde eretics qu'ei pr'amor que van au contre de çò que predica ; los Cataras qu'arcastan a la Glèisa de Roma de non pas arrespectar la paraula deus Evangèlis e de s'enriquir.
Lo Papa Innocent III que va demandar enter autes a Ramon VI de Tolosa, lo quau èra lo mei poderós deus senhors d'aqueth temps, mei poderós que non pas lo rei de França, d'acaçar los Cataras.

Mes Ramon VI que va refusar tà mantuas rasons : ua d'aquestas rasons qu'ei filosofica, tan vòu díser rasons qui pertòcan au biais de pensar. Que s'explica per la Fin'Amor, la lirica deus trobadors qui va cambiar lo biais de pensar deu monde pr'amor que predica Paratge* e Convivéncia*. De mei, las hemnas deus senhors occitans que s'arretròban dens aquesta navèra religion qui'us balha ua plaça a l'egau deus òmis.

Pr'amor deu refús deus senhors occitans, lo Papa que va demandar a senhors francés. Un d'aquestes senhors qu'ei Simon de Montfort. Que'n va amassar d'autes. Aquestes que van préner las armas e sacamandejar çò qu'apèran lo Lengadòc.

Un vent de tolerància que bohava lavetz sus Occitania tota. Aquesta que s'ei estenuda aus Bons Òmis : En 1209, la vila de Besièrs qu'ei assietada peus crotzats qui demandan que los Cataras refugiats dens la vila e'us sian liurats. Los oficiaus de la vila qu'arrefusan pr'amor puish que son dens la vila que son a l'egau deus poblants. Los crotzats que van doncas maserar tota la populacion de la vila dab aquesta frasa tristament famosa : " Tuez-les tous Dieu reconnaîtra les siens !  "

La batalha de Murèth

Au mes de Seteme de 1213, a fòrça d'estar atacats de totas parts, un sentiment confús d'unitat que vadó au de miei deus Occitans mes tanben dab los catalans.

Pendent 4 ans, Simon de Montfort qu'a sacamandejat tot lo país d'òc. Aquò que comencè d'inquietar Pèir II d'Aragon, l'aute senhor lo mei poderós de mei de Ramon VI, qui avèva tèrras en país d'òc. Tau Papa qu'èra un eròi pr'amor qu'a repossat los Maures.

Las armadas de Pèir II d'Aragon que's van anar juntar a las armadas deu Comte Ramon de Tolosa, aquestas que's van amassar dens la plana de Murèth, la quau Simon de Montfort assietava.
Alavetz que las armadas miadas per Ramon VI, Ramon VII de Tolosa e Pèir II d'Aragon èran amassadas dens la plana de Murèth las armadas miadas per Simon de Montfort que son sortidas de la ciutat de Murèth deu costat opausat.
L'armada de Simon de Montfòrt que'us va atacar per darrèr. De hèit, que'us va atacar a devèrs, en contornant Murèth. Pèir II que va estèr aucit tanlèu las purmèras minutas e doncas los Occitans e los Catalans que van estèr vençuts, pr'amor lavetz quan lo rei èra aucit qu'èra de la fin de la batalha.

Simon de Montfort que's va apoderar Tolosa e las tèrras deu Comtat de Tolosa çò qui èra l'equivalent haut o baish de la region administrativa : Occitanie, uei lo dia. Qu'ei atau que Tolosa e las tèrras deu Comtes de Tolosa e vadón francesa.

En 1218, lo comte de Tolosa e los sons aliats qu'i tornèn a la favor de la broma, a l'esconut. Tolosa qu'èra dens un situacion particulara pr'amor Simon de Montfòrt n'èra pas briga aimat peus Tolosencs e doncas non sortiva pas deu castèth de paur d'estar tuat.

Mes quan entenó a díser que s'èran tornats, que sorteish deu castèth e aquiu que i gojatas de Tolosa qui'u van aucir d'un get de pèira.

Fin finala, que son los Occitans ganhèn la guèrra militara, a maugrat d'aquò lo rei de França que's va sauvar las tèrras eretadas de Simon de Montfòrt.

En memòri de la Batalha de Murèth, la poetessa bigordana Filadèlfa de Gèrda que hasó ua pèira hita en 1913 sus la quau e's legeish :

" En comemoracion deu VIII^au centenari de la batalha de Murèth on dab lo Rei En Pèir, Aragonès, Catalans, Lengadocians e Gascons cadón tà la defensa de las libertats deu mieidia – 12 7eme 1212 – 1913 "

Lo 16 de Març de 1244

Lo castèth de Montsegur de qui vedem uei qu'estó apitat per Louis IX en plaça deu vilatge fortificat.

En 1244, per òrdi de Louis IX e Blanca de Castilha 200 personas qu'estón cremadas vivas : Lo Prat dels Cremats.

Louis IX que hiquè tanben en plaça l'Inquisicion on e practicavan metòdes orriblas e tarribles. Que vienèvan dens vilatges on desterravan los morts de qui èran sospieitat d'estar cataras. Que'us desterravan e en seguir que'us brutlavan. Puish qu'embarravan los òmis e las hemnas, e los mainats qu'èran deishats sols dens los vilatges.

Lo monde de l'inquisicion que miavan tanben lo monde a's denonciar los uns los autes.

Matilda Susbielles

Vocabulari

Paratge: Lo Paratge qu'ei un principi d'egalitat e de paritat, qu'èra tanben lo crit de guèrra deus Comtes de Tolosa.

Convivéncia: La Convivéncia qu'ei de de víver amassa.