L'envadida deus Romans

La Provincia romana de Narbonesa

Au cors de las guèrras contra Hannibal, los Romans que conquistèn la peninsula iberica. Tà poder passar de Roma a Espanha shens que los batèus n'estossen pas atacats* peus piratas de la mar, los Romans que decidín de conquistar lo país entre Marselha e Tolosa. Aqueste país que devengó la Provincia Narbonesa.

Ua guèrra civiu que’s cridè* en Espanha entre Sertorius e Pompea (dus generaus de Juli Cesar). Pompea que ganhè e hòrabandí* monde de cap a l'Aquitani on fondèn Lugdunum Convenarum, qui s’apèra uei lo dia Sent Bertrand de Comenge.

Juli Cesar que conquistè la Gàllia*. En seguir, com trobè l’Aquitània plan agradiva e plan rica, que decidí de l’envadir e qu’enviè lo son lòctenent Crassus. Qu’estó lo tresau còp que los Romans assajavan d’envadir l’Aquitània.

Crassus qu’ataquè Bordèu e que passè Garona a Agen tà assietar lo casterar* deus Sotiats*. Gavidats* peu rei Adiatuanos, qu’arresistín de com cau, mes qu’estón vençuts per la hàmi.

Ua auta grana batalha que’s passè a Tartàs. Los Romans que i batón los Aquitans ajudats peus Ibèrs. Que caló enqüèra tres expedicions militaras tà apatzar l’Aquitània.

Çò qui demora deu trofèu d’Urkulu au pòrt d’Ibañeta

Entà comemorar la victòria de Tartàs, los Romans que bastín un gran monument aperat lo trofèu d'Urkulu en la montanha deu Bascoat.

Après l’envadida de l’Aquitània, Juli Cesar organisè la grana provincia romana d’Aquitània qui anava deu Lèire aus Pirenèus. Los lors successors que s’apercebón los pòples de Gasconha qu'èran diferents deus Gallés. Alavetz, que creèn la navèra provincia de Novempopulania qui anava de la Garona aus Pirenèus dab Eusa (qui s’aperava Elusa en roman) com capdulh*. Novempopulania que significa la provincia deus nau pòples.

La murralha romana de Dax

Los Romans que s’installèn en las vilas deus Aquitans que fortifiquèn dab tèulas e pèiras com se ved a Dax on demoran murralhas romanas.

Via romana de Barsac

Qu’utilisèn los camins qui existivan e que'us transformèn en vias empèiradas tà facilitar la circulacion de las mercaderias e deus soldats.

Sèrgi Clò-Versalhes

Vocabulari

Capdulh : capitale
Casterar : motte
Cridà's : éclater, gronder
Gàllia : Gaule
Gavidats : dirigés
Hòrabandir : exiler
n'estossen pas atacats : ne soient attaqués
Sotiats (pòble aquitan de la region de Sos) : Sotiates