Los Aquitans

Au cors de l’epòca deu bronze, mantuns pòples que migrèn. Los Cèlts venguts deu centre d’Euròpa colonizèn lo nòrd de la França dinc a la Garona.

Los pòples Aquitans

Venguts d’Espanha enlà, los Ibèrs qu’arribèn en Gasconha e que’s mesclèn dab los pòples autoctòns tà balhar los pòples Aquitans.

Los Bituriges Viviscs (au torn de Bordèu) e los Nitiobriges (au torn d'Agen) qu’èran pòples Cèlts. Los autes, qu’èran Aquitans dont lo nom nos èi conegut peus Romans.

Cada pòple qu’èra gavidat* per un rei. Los Aquitans que vivèvan en vilòtas arreligadas* per un hialat* de rotas e de camins. La vila mei grana qu’èra un casterar* on vivèva lo rei dab la sua guarda de guerrièrs. Que i avèva resèrvas d’armas, de vitalhas* e talhèrs* de fabricacion de moneda.

Un casterar fortificat qui èra lo capdulh* on vivèva lo rei

Que coneishem quauques noms aquitans de casterars* com Elimberis (Aush en Gèrs), Tarba (Sant Léser en Bigòrra) o Atura (Aire en las Lanas).

Los Aquitans que hasèvan comerci dab los autes pòples Ibèrs demorats en Espanha, los Cèlts capvath la Garona e tanben dab los Romans qui avèvan conquesit la provincia que conteng Tolosa, aperada Narbonesa. Tà facilitar los escambis, los Aquitans que fabricavan pèças de moneda.

Quauques pèças de moneda deus Aquitans

Los Aquitans qu’èran religiós e que cranhèvan los poders deus fenòmens naturaus com los eslambrecs*, lo pericle*, lo hodre, la ploja e lo vent. Qu’arrespectavan la natura com la montanha, los arròcs e los arrius. Que hasèvan dius de tot.

Lo Diu Ergé trobat a Montserrié e conservat au musèu de Tarba

Los dius aquitans qu’èran aunorats en un vilatge, en ua vath, en mantuns endrets o en Aquitània tota. Los mei coneguts que son :

• Abelion : lo diu mes pregat en la montanha,
• Ageio : lo diu deu hèr,
• Arixo : lo diu deus cassos*,
• Artehe : lo diu ors,
• Erriape : lo diu deu marme*,
• Lahe : la divessa de las aigas,
• Xuban : un diu màger a Arbast.

Los Romans qu’èran vesins. Que hasèvan comerci dab los Aquitans, màgerment sus Garona qui permetèva d’anar dinc a la mar grana. Que trobavan lo parçan hèra agradiu e pro ric ta'u conquistar e ne hèr ua provincia romana.

Sèrgi Clò-Versalhes

Vocabulari

arreligadas : reliées
casso : chêne
capdulh : capitale, chef-lieu
casterar : motte
eslambrecs : éclairs
gavidat : dirigé
hialat : réseau
marme : marbre
pericle : tonnerre
talhèrs : ateliers
vitalhas : victuailles