10-12 ans

Istòria Las guèrras de religion   Lo rei de França, Francés 1èr (1494-1547), que tolerava las ideas navèras. Los protestants, ahardits*, que demandèn drets navèths, alavetz trobles comencèn un drin pertot. Lo protestantisme que tocava sustot letraherits*, nòbles e borgés. Lo rei seguent, Enric II, que’s morí en 1559. Catolics e protestants que’s pelegèn tà…

Istòria Enric e Margalida de Lebret En 1517, Enric II de Lebret* qu’estó rei de Navarra (non demorava sonque la Navarra baisha), coprince d’Andòrra, comte de Foish, de Bigòrra e de Bearn. A la mort deu son gran pair, Alan de Lebret, en 1522, qu’eretè de las tèrras de Lebret*, çò qui hasó d’eth lo…

Istòria Vath d’Aran, tèrra gascona   En vath d’Aran, que s’i parla gascon. Qu’ei aquiu que vad la Garona. La vath d’Aran apartenguèva au reiaume d’Aragon. En 1175, lo rei Alfons III que balhè la vath d’Aran a Centolh de Bigòrra qui’s maridè dab ua cosia deu rei. En l’an 1201, a Luishon, Pèir II…

Istòria Lo Biarn sobiran Lo Duc de Gasconha que creè lo Biarn en 866. Que s’agraní per maridatges, deu vescomtat d’Auloron en 1050 e deu vescomtat deu Montanerés en 1090 e per la conquista deu parçan d’Ortès suu vescomte de Dacs.    Centolh V que decidí de non pas mes depéner deu Duc d’Aquitània. Qu’estampè…

Istòria La patz deus aulhèrs En la montanha, las estivèras* èran proprietat comuna deus poblans de las vaths. Que i amassavan lenha e hasèvan pèisher* lo bestiar. Pro viste, los poblans passèn acòrdis dab los de las vaths vesias tà partatjar las estivèras*, los camins tà pujà’i e las aigas. Aqueths acòrdis asseguravan la patz…

Istòria Lo reiaume de Navarra La Navarra qu’èra poblada de Vascons. Carlesmanha que guerregè contra los Sarrasins e que fondè la Marca Ispanica dab comtes francs qui guardavan las vaths pirenencas. En l’an 824, Eneko Arista que vadó rei de Pampalona e l’independéncia de la Navarra qu’estó confirmada en 887.   En Gasconha, la Navarra…

Istòria Lo senhor de Lebret Lebret qu’ei un vilatjòt perdut au miei de las Lanas. Totun, lo son senhor vaderà un deus mes poderós de Gasconha, en servir lo rei d’Anglatèrra pendent la guèrra de Cent ans. Los senhors de Lebret qu’obtengón quauques senhorias tà agranir la de Lebret. En 1312, lo vescomte de Tartàs…

Istòria La fin deus Armanhacs Los comtes d’Armanhac que vadón poderós. En 1140, qu’unifiquèn Armanhac e Fesensac. Per maridatges o crompas, qu’obtengón lo comtat de Rodés en 1306, la Ribèra baisha en 1307, Auvilar en 1324, lo Pardiac en 1379, la Lomanha en 1393, las Quate vaths en 1398, e mantua* auta tèrra en Auvernha…

Istòria Armanhac e Bearn: los hrairs enemics La guèrra entre Armanhac e Bearn que comencè dab la succession de la Bigòrra. La comtessa Peironèla se maridè cinc còps. Quan se morí en 1251, lo son arrèrhilh Esquivat succedó, mes Gaston VII de Bearn reivindiquè la Bigòrra au nom de la soa hemna Matà, qui èra…