Los Francs

La Gàllia romana qu’èra partatjada entre los Francs au nòrd de la Lèira, los Visigòts au sud, e los Burgondes qui ocupavan çò qui serà la Borgonha. Los tres reiaumes que’s hasèvan la guèrra tà poder agraní’s.

Clodovèu que tua Alaric II - miniatura deu sègle 15au (Bibliotèca Nacionau de França a Paris)

Quan la màger part de las armadas deus Visigòts èran ocupadas en Espanha, Clodovèu, lo rei deus Francs, que passè la Lèira tà atacar aus Visigòts.

Ua grana batalha que’s tengó a Vouillé en l’an 507, au ras de Peitius. Clodovèu que tuè a Alaric, lo rei deus Visigòts, e que s’installè a Bordèu, puish a Tolosa, abans de se’n tornar. Lo hilh d’Alaric que perdó ua auta batalha a Engolesma.

Los Visigòts que guardèn sonque Espanha e Septimania (província dont Narbona èra lo capdulh). Lo navèth capdulh deu reiaume qu’èra Tolèda. Entre los reiaumes deus Visigòts e deus Francs que demorè lo país deus Vascons.

Lo reiaume Visigòt après Vouillé, par Pedraferit

Los Francs que s’installèn mes que deishèn los ducs, comtes e avèsques aus emplecs. La lei deus Visigòts que demorè.

Clodovèu que’s morí en 511. Segon la lei deus Francs, lo son reiaume qu’estó despartit entre los sons quate hilhs.

Quan se’n moriva un, que s’organisava un navèth partatge. E d’autes partages dab los arrèr hilhs e d’autes enqüèra dab los arrèr arrèr hilhs. A cada còp que’s hasèvan la guèrra.

Los Vascons que vivèvan en çò qui ei, uei lo dia, lo País Basco espanhòu (las províncias que s’apèran las Vascongadas). Atacats peus Visigòts, que passèn en Gasconha tà s’installar a partir de l’an 600. Aqueth pòple qu’esvarjava* tant aus Francs que los cronicaires d’aqueth temps disèvan que pudivan hòrt e qu’èran armats de dents de bohons*.

Un soldat sarrasin

Pro viste, tà sosméter los Gascons qui èran tarabastèrs*, los Francs que creèn lo ducat de Vasconia dab lo capdulh a Tolosa. Los ducs que guerrejèn contra los Gascons shens succès e lo duc Franc Arembert que perdó en l’an 636 la sua armada en Sola.

A comptar de l’an 660, los ducs qu’èstón Gascons e que s’afranquín deus Francs.

Mes en l’an 711, los Sarrasins qu’arribèn en Espanha, batón los Visigòts, conquistèn Espanha e Septimania, lo tot en detz ans.

Qu’ataquèn Tolosa en junh de l’an 721 on estón batuts peu duc Eudes. Aquera batalha importanta que s’ei perduda en las memòrias.

La batalha de Tolosa en 721

Mes en l’an 732, los Sarrasins que tornèn, bruslèn Bordèu e arribèn a Peitius on estón arrestats per las armadas deu duc Eudes e deu Franc Carles Martel.

Aqueth, que tirè esplèit* deu feblèr deu duc Eudes tà atacar e conquistar las suas tèrras com ac hasó Clodovèu après la batalha de Vouillé en 507.

La guèrra contra Carles Martel que’s perseguí dab Hunald e Gaifar, mes que perdón.

Sèrgi Clò-Versalhes

Vocabulari

Bohon : taupe

Esplèit : exploit

Esvarjava : effrayait

Tarabastèr : turbulent