La justícia

La justícia de l'Edat miejancèra* avèva tres nivèus : la justícia « baisha » qui correspondèva au tribunau de polícia de uei lo dia e qui jutjava* deus ahars dinc a 20 sòus d’esmenda, la justícia « mejana » qui correspondèva au tribunau correcionau qui jutjava* deus ahars* de 20 a 60 sòus d’esmenda e la justícia « hauta » qui correspondèva a las assisas peus ahars* deus grèus* e crimis de sang.

Lo cònsol o lo senhor, qui rendèva la justícia, presidiva lo procès. Abans lo procès, ua enquèsta èra ordonada e miada tà esclairar lo jutge sus l’ahar*. Qu’entenèvan totas las partidas e que transcrivèvan los testimònis*. Los cargaires* o descargaires* podèvan estar recusat per l’auta part, si èran ligats* a l’acusat o interessats a l’ahar*.

Que podèvan jutjar* las bèstias com los òmis, com aquera troja* condemnada a èster penjada* per aver minjat un nin* en 1403.

Taus crimis de sang, que penjavan* lo condemnat a las « Horcas », qui èran l'especificitat de la justícia « hauta ». Aqueth que i demorava dinc a que non aja* pas mes que las òssas*.

Un pilòri

Las Horcas

La cujòla

Tot qu’èra previst dens las cartas de costumas e cadun coneguèva las penas.

Sèrgi Clò-Versalhes

Vocabulari

ahar : affaire

aja (aver) : ait (subjonctif présent du verbe avoir)

Cargaires : témoins à charge

Descargaires : témoins à décharge

Edat miejancèra : Moyen-Âge

Fiu : fief

grèu : grave ; ahras deus grèus : affaires graves

jutjava (jutjar) : juger

ligats (liar) : liés

nin : bébé

Ordalia : ordalie (jugement de Dieu)

Òssas : squelettes

penjada (penjar) : pendue

testimòni : témoignage

troja : truie