Armanhac e Bearn: los hrairs enemics
La guèrra entre Armanhac e Bearn que comencè dab la succession de la Bigòrra. La comtessa Peironèla se maridè cinc còps. Quan se morí en 1251, lo son arrèrhilh Esquivat succedó, mes Gaston VII de Bearn reivindiquè la Bigòrra au nom de la soa hemna Matà, qui èra la hilha de la comtessa Peironèla.
Las tèrras d'Armanhac e de Biarn
Gaston VII ataquè Castèthnau e la Ribèra baisha reivindicada per lo comte d’Armanhac. La guèrra s’acabè dab lo tractat d’Ortès de 1256.
En 1283, Esquivat que’s morí shens nat eretèr. Constança, hilha de Matà e de Gaston, qu’estó nomada comtessa per la Cort de Bigòrra. A la soa mort, la soa sòr Matà maridada a Guiraut VI d’Armanhac, eretè de la Ribèra baisha.
Gaston VII que’s morí en 1290, e ne deishè pas sonque lo Bruelhés e lo Gavardan a Matà. Guiraut VI contestè lo testament en díser qu’èra faus. Qu’ei lo començament d’ua guèrra longa entre Armanhac e Bearn.
En 1352, Joan I d’Armanhac qu’estó nomat lòctenent deu rei de França en Lengadòc. Autanlèu, Febus amassè la soa armada a Aire e ataquè l’Armanhac. Que s’i tornè en 1358, quan ataquè Autariba e Cintagabèla, bató las milícias de Tolosa, bruslè lo barri* de Sent Çubran e empachè lo comèrci de Tolosa dab los Pirenèus.
Lo 5 de deceme de 1362, Febus bató lo comte d’Armanhac e los sons aliats a la batalha de Launac on hasó mantun presoèr, escambiats contra rescats* deus beròis.
La patz qu’estó signada a Foish en abriu de 1363. Tà pagar lo son rescat, Joan d’Armanhac balhè Tornai e Arrens a Febus. En junh de 1373, Febus tornè atacar Armanhac en passar per Barran e Gimont tà anar a Pàmias. Que s’i tornè en aost a partir deu Marsan.
Armanhac e Labrit presoèrs a Casèras
Lo comte de Comenges que’s morí en 1375, la soa hilha Margalida n’avèva pas sonque 10 ans. Armanhac e Bearn volèvan lo Comenge.
Febus ataquè lo Volvèstre. Menaut de Barbasan, qui guerrejava tà Armanhac, prenó Montesquiu e Gossens e ataquè Pàmias. Febus, partit de Bearn, desliurè Pàmias e Montesquiu e se’n tornè tà assetjar Casèras en Marsan on s’èran embarrats los Armanhaqués.
Quan n’avón pas arren mes a minjar ni a béver, la garnison se rendó a Febus qui hasó traucar la muralha tà’us hèr sortir l’un après l’aute en plegar l’esquia davant eth. Lo comte d’Armanhac e lo senhor de Labrit estón presoèrs un còp mes. Ua trèva qu’estó signada en 1376, puish la patz, signada a Tarba lo 2 de heurèr de 1377. La patz definitiva estó signada a Ortès lo 20 de mai de 1379 dab lo maridatge de Gaston, hilh de Febus e de Beatritz, hilha de Joan II d’Armanhac.
En 1378, Joan II ataquè Muret e raptè* la comtessa Margalida tà maridar-la dab lo son hilh. Quan se morí en 1392, que la maridèn dab lo comte de Pardiac tà assegurar-se deu Comenge.
En 1381, Febus ataquè lo parçan de Castèthgelós qui èra deu senhor de Labrit, aliat au comte d’Armanhac. Eth qu’ataquè lo Bearn en bruslar Labatut, Lo Casterar, Gerderest e Baleix.
En 1390, Febus encontrè a Tolosa au rei Carles VI de França e se hasó balhar la Bigòrra. Qu’ei atau que s’acabè la peleja entre los hrairs enemics d’Armanhac e de Bearn.
Sèrgi Clò-Versalhes
Vocabulari (Titre 3 Georgia 22 px)
barri : quartier
raptar : enlever
rescat : rançon