Lo senhor de Lebret
Lebret qu’ei un vilatjòt perdut au miei de las Lanas. Totun, lo son senhor vaderà un deus mes poderós de Gasconha, en servir lo rei d’Anglatèrra pendent la guèrra de Cent ans.
Los senhors de Lebret qu’obtengón quauques senhorias tà agranir la de Lebret. En 1312, lo vescomte de Tartàs se morí. La soa hilha que s’èra maridat dab lo senhor de Lebret, Amaniu. Aqueste ocupè lo vescomtat e se hasó reconéguer com vescomte.
En 1321, Bernat-Aiz d’Albret se maridè dab la hilha deu comte d’Armanhac.
En 1341, Edoard III d’Anglatèrra los balhè los parçans de Senhans, Gòssa e Pontons. En 1354, Enric III d’Anglatèrra balhè la tèrra de Maremne a l’entorn de Sostons e de Sent Viçens.
A partir de 1359, la familha que s’apressè* dab lo rei de França.
Arnaut-Amaniu, hilh de Bernat-Aiz, se maridè en 1368 dab la sòr de la hemna deu rei de França. Las soas tèrras gasconas, confiscadas peu rei d’Anglatèrra, li estón tornadas sonque en 1453, a la fin de la guèrra.
Carles Ièr, per Anonime, XVau
Carles Ièr de Lebret succedí. Qu’estó nomat Conestable de França en 1402 (lo capdau de las armadas) e estó pairin deu futur rei Carles VII. Que guerregè en Gasconha contraus anglés de 1404 a 1407, e que’s morí a la batalha d’Azincourt, lo 21 d’octobre de 1415.
Carles II de Lebret continuè a guerrejar peu rei de França qui’u balhè lo comtat de Gaure en 1425 (Florença que n’ei lo capdulh). Que participè dab lo comte d’Armanhac e 5 000 gascons a la « Liga tau ben public » contrau rei Loís XI. La patz estó signada en 1465.
L’an qui seguí, los poblants de Florença que’s susmautèn en demandar de tornar au rei de França. Carles II de Lebret enviè soldats a Florença qui pengèn los cònsols, neguèn dens lo Gèrs los oficièrs deu rei e sacamandejèn* la vila. Los poblants que’s tornèn susmautar* en 1491 e la vila estó sacamendejada* un còp mei après 23 dias de sièti. Après un procès, lo comtat tornè au rei de França en 1506.
L’arrèrhilh de Carles II de Lebret, Alan, succedí. Vadut en Bretanha, que volèva maridar-se la duquessa Anna de Bretanha. Lo rei de França qui ac volèva tanben, enviè ua armada a Bordèu, Baiona, Dacs, Sent Sever e confisquè lo Comenge. Alan que’s sosmetó au rei.
Mes tard, que partí dab ua armada de gascons tà ajudar au Duc de Bretanha, mes l’armada francesa que barrè lo camin a Nontron.
La batalha de Sent Aubin
Mes tard enqüèra, que s’embarquè a Hondarribia dab 1 000 gascons e navarrés. La « Guèrra Hòla de Bretanha » com s’aperè, s’acabè dab la victòri deu rei de França a la batalha de Sent Aubin lo 27 de julhet de 1488. Lo 6 de deceme de 1491, fin finala, lo rei de França, Carles VII, se maridè dab la duquessa Anna e arrestaquè* la Bretanha au reiaume de França.
Maridat dab Francesa de Blois, Alan de Lebret, arrecaptè* Peirigòrd e Lemosin en 1471. Lo darrèr comte d’Armanhac èra pepiòt* e lo Parlament de Tolosa balhè la guarda deu comtat a Alan de Lebret qui hasó ocupar tots los castèths peus sons soldats. Mes a la mort deu darrèr comte de Lebret, lo rei de França guardè per eth l’Armanhac.
Las tèrras deus senhors de Lebret (en blu)
Joan de Lebret, hilh d’Alan, que’s maridè dab Catalina de Foish. Que vaderàn atau reis de Navarra, comtes de Foish e de Bigòrra, vescomtes de Bearn e de Marsan, los senhors mes poderós de l’epòca.
Vocabulari
Apressar-se : se rapprocher
Arrecaptar : accaparer
Arrestacar : rattacher
Pepiòt : simplet
Sacamendejar : piller, saccager
Susmautar-se : se révolter, se soulever