Los Visigòts

En l’an 406, las tribús germanicas deus Alans, deus Suèvas e deus Vandales que passèn la termièra* de l’empèri roman e que traversèn la Gàllia tota. Que demorèn tres ans a sacamandejar* la Gasconha abans de passar tà Espanha e Africa deu nòrd on fondèn un reiaume. Lo sovier deus domaus* hèits peus Vandales qu’a passat los sègles. Uèi lo dia quan se parla de quauqu’un qui s’ac copa tot, que’s ditz qu’ei un Vandale !

Las envadidas de l’empèri roman per pòbles germanics

Lo reiaume deus Visigòts

Los Visigòts, arribats d’Escandinavia, que traversèn la Russia, l’empèri roman d’orient, l’Italia on ardón* Roma en l’an 410, e la Gàllia.

Que s’installèn au ras de Garona en 418, deu costat d’Agen.

Los Romans que’us balhèn tèrras publicas o abandonadas tà s’installar en contrapartida d’un servici militar en las armadas romanas.

Los Uns aus Camps Catalaunics peu pintre A. de Neuville (1836–1885)

Dens lo reiaume Visigòt, los Romans que vivèvan dab las leis romanas e los Visigòts dab las lors. Com èran guerrièrs, que s’installèn en castèths.

Que participèn a totas las guèrras deus Romans. En 436, los Vandales venguts sus batèus pujèn l’Ador tà atacar los Visigòts e lo lor rei installat au castèth d’Aira. Mes qu’estón vençuts en ua grana batalha qui’s passè deu costat de Sent Sever.

En 451, tà ajudar aus Romans, qu’arrestèn los Uns miats per Attila a la batalha deus Camps Catalaunics (en Champanha) on se morí lo rei Teodoric.

Lo son hilh Teodoric II que conquistè la Narbonesa e l’Espanha tà hèr un gran reiaume qui anava de la Lèira a Espanha. Lo capdulh deu reiaume qu’èra Tolosa.

Lo rei Alaric II que publiquè a Aira lo son Breviairi qui èra un recuelh de las leis romanas utilizadas dens lo son reiaume.

Qu’èra tan famós que serviva pendent l’Edat Mejana e tanben a Napoleon tà escríver lo son Còde civiu en 1804. Qu’inventè lo principi qui ditz : « Nat ne pòt desconéisher la lei ».

Lo Breviari d’Alaric (Bibliotèca de Clarmont)

Lo rei Alaric qu’a balhat lo son nom a un canau de l’Ador qui traversa lo despartament deus Hauts-Pirenèus. La legenda que ditz lo rei eth medish que’u cavè* dab un còp de pè deu son chivau.

La hemna deu rei Teodoric que s’aperava Pelagia o Pedauque. Los Gascons trufandèrs que l’aperavan la reina « Pè d’auca » e que se'n arrisèvan hòrt. La legenda ditz qu’avèva un coelh* magic qui’u permetèva de hialar shens cès.

Sèrgi Clò-Versalhes

Vocabulari

ardón : brûlèrent

cavè : creusa

coelh : quenouille (pour filer - hialar)

domaus : dommages

sacamandejar : saccager

termièra : frontière