Los volcans
Lo mantòl de la Tèrra qu’ei hèit de ròcas a ua temperatura de 3 000 grads. L’activitat de las placas tectonicas que permet ad aqueras ròcas de traucar la crosta de la Tèrra e d’arribar a la susfàcia. Qu’ei lo magma.
Quan se tuman las placas tectonicas, lo magma que puja e que forma un volcan. Lo magma que hè gas e lava qui passan per la cheminèia e s’escapan peu cratèr (la boca deu volcan).
Lo volcan qu’ei dit explosiu quan gas e lava s’escapan per explosions. Que’s forman crums de huèc hèra cauts e pèiras esponjas* qui caden. La vila de Pompèi, en Italia, qu’estó cobèrta de pèiras esponjas* e lo monde qu’estó tuat per crums de huèc qui devarèn de l’Etna a 500 quilomètras per òra.
Lo volcan qu’ei dit difusor quan la lava s’escor* deu som.
Que i a 1 432 volcans actius sus Tèrra. Quauques uns que son vius. Lo Strombòli qu’ei en erupcion permanenta despuish 2 400 ans. D’autes qu’an erupcions espaçadas qui pòden durar quauquas òras o annadas. D’autes enqüèra que son morts pr’amor n’an pas conegut nada erupcion despuish milions d’annadas com los volcans deu Massís centrau.
Quan la calor deu magma rescauha l’aiga d'ua jaça* freatica, qu’apareish un guèiser*. L’aiga cauta que horneish energia geotermica. A còps, hums que sorteishen de tèrra e que’s forman depòsts de sofre.
L’activitat volcanica que provoca tèrratrems. L’explosion d’un volcan devath la mar que provoca tsunamis.
Espia l'erupcion deu volcan Stromboli (Islas Eolianas, Italia) ->
Sèrgi Clò-Versalhes
Vocabulari
escorre’s: s’écouler
guèiser: geyser
jaça freatica: nappe phréatique
pèira esponja: pierre ponce