Istòria geo.

Istòria Lo Biarn sobiran Lo Duc de Gasconha que creè lo Biarn en 866. Que s’agraní per maridatges, deu vescomtat d’Auloron en 1050 e deu vescomtat deu Montanerés en 1090 e per la conquista deu parçan d’Ortès suu vescomte de Dacs.    Centolh V que decidí de non pas mes depéner deu Duc d’Aquitània. Qu’estampè…

Istòria La patz deus aulhèrs En la montanha, las estivèras* èran proprietat comuna deus poblans de las vaths. Que i amassavan lenha e hasèvan pèisher* lo bestiar. Pro viste, los poblans passèn acòrdis dab los de las vaths vesias tà partatjar las estivèras*, los camins tà pujà’i e las aigas. Aqueths acòrdis asseguravan la patz…

Istòria Lo reiaume de Navarra La Navarra qu’èra poblada de Vascons. Carlesmanha que guerregè contra los Sarrasins e que fondè la Marca Ispanica dab comtes francs qui guardavan las vaths pirenencas. En l’an 824, Eneko Arista que vadó rei de Pampalona e l’independéncia de la Navarra qu’estó confirmada en 887.   En Gasconha, la Navarra…

Istòria Lo senhor de Lebret Lebret qu’ei un vilatjòt perdut au miei de las Lanas. Totun, lo son senhor vaderà un deus mes poderós de Gasconha, en servir lo rei d’Anglatèrra pendent la guèrra de Cent ans. Los senhors de Lebret qu’obtengón quauques senhorias tà agranir la de Lebret. En 1312, lo vescomte de Tartàs…

Istòria La fin deus Armanhacs Los comtes d’Armanhac que vadón poderós. En 1140, qu’unifiquèn Armanhac e Fesensac. Per maridatges o crompas, qu’obtengón lo comtat de Rodés en 1306, la Ribèra baisha en 1307, Auvilar en 1324, lo Pardiac en 1379, la Lomanha en 1393, las Quate vaths en 1398, e mantua* auta tèrra en Auvernha…

Istòria Armanhac e Bearn: los hrairs enemics La guèrra entre Armanhac e Bearn que comencè dab la succession de la Bigòrra. La comtessa Peironèla se maridè cinc còps. Quan se morí en 1251, lo son arrèrhilh Esquivat succedó, mes Gaston VII de Bearn reivindiquè la Bigòrra au nom de la soa hemna Matà, qui èra…

Istòria La guèrra de cent ans Desempuish lo maridatge d’Alienòr d’Aquitània dab Enric Plantagenêt (futur rei d’Anglatèrra), Francés e Anglo-Aquitans que’s hasèvan la guèrra pr’amor que los Anglo-Aquitans aucupavan un gran territòri, la mieitat de la França actuau. La patz regnava desempuish 1286.     En octobre de 1323, los Francés entrèn a Sent-Sardòs (qui…

Istòria Los chivalièrs Los chivalièrs combatèvan a chivau. Que seguivan un còde d’aunor qui volèva que defenossen* los praubes, las veudas e los orfalins. Que cercavan ua glòria personau en los combats e n’èran pas briga disciplinats a la guèrra. L’aprenedissatge que durava mantua annada. A 7 ans, lo dròlle que se n’anava en çò…

Istòria L’ataca d’un castèth   Los castèths èran bastits tà deféner un parçan*. Quan i avèva guèrras, qu’èran aprovedits de viòcas*, equipats de defensas de husta* e garnisons qu’èran installadas.                            Los qui atacavan, devèvan préner los castèths los uns après los autes…

Istòria L’òst a l’atge mejancèr   A l’atge mejancèr, n’i avèva pas armadas regularas com au dia de uei. Lo senhor que convocava l’òst per un servici de quaranta dias. Convocar l’armada s’aperava convocar lo Ban*. Au cap deus quaranta dias, los soldats que se’n tornavan tà casa. Cada senhor qu’arribava a l’òst dab òmis…