Istòria geo.

Istòria Lo pirata Jean Lafitte   Au debut deu sègle XIXau, Lafitte qu’ei un pirata deu Golfe deu Mexic qui hasèva contra-benda enter lo Mexic e los Estats-Units. Que poderé èster vadut* d’ua familha de Baiona.   Que bastí lo sué reiaume : Barataria.   En 1812, la guèrra que comencè entre los Estats-Units e…

Istòria Los Anglés en Aquitània Ducats d’Aquitània e de Gasconha qu’èran arregropats despuish l’an 1063.  En 1094, Guilhèm IX d’Aquitània que’s maridè dab Filipa, sòr deu comte de Tolosa. Un còp lo comte partit tà la crotzada, Guilhèm ataquè Tolosa en díser que la sua hemna ne devèva eretar. Qu’aucupè Tolosa de 1098 a 1100 quan lo…

Istòria La justícia   La justícia de l’Edat miejancèra* avèva tres nivèus : la justícia « baisha » qui correspondèva au tribunau de polícia de uei lo dia e qui jutjava* deus ahars dinc a 20 sòus d’esmenda, la justícia « mejana » qui correspondèva au tribunau correcionau qui jutjava* deus ahars* de 20 a…

Istòria Monges e mongerias En Gasconha, i avèva seuvas*, marescs e lanas. Tà valorar lo país e susvelhar los poblants, lo rei de França, lo Duc d’Aquitània, lo comte de Gasconha e los senhors hondèn* mongerias sus tèrras qui èran balhadas. Guilhèm Sans de Gasconha hondè*, eth medish, 10 mongerias !   Au sègle 10au,…

Istòria (Ua carta de costumas La prumèra carta coneguda qu’ei la d’Auloron, escriuta en l’an 1080. Cartas qu’èran autrejadas* a la hondacion de sauvatèrras, castèthnaus e bastidas on èran precisats los drets deus poblants e deu senhor.   Bernat VI comte d’Armanhac autregè la carta de Castèthnau de Ribèra baisha lo 1er de noveme de…

Istòria Vilas e vilatges   A l’epòca deus Romans, lo monde que vivèvan a l’entorn de las villae esparriscladas* en lo parçan. Quan se bastín glèisas o castèths, lo monde que s’arregropèn en quauques maisons. Atau, lo vilatge de L’Arromieu dens lo Gèrs estó creat en l’an 1080 a costat de la cabana d’un ermita.…

Istòria Las crotzadas Los Turcs que guerrejavan contra l’empèri crestian d’Orient. En l’an 1071, que conquistèn Jerusalèm e empachèn lo romivatge*. Alavetz, lo Papa Urban, qui èra a Clarmont d’Auvèrnha, prediquè en 1095 la desliurança de Jerusalèm. Autanlèu, monde de tots país que partín. Qu’obtengón la remission deus lors pecats, e los lors bens qu’estón…

Istòria Ua Gasconha navèra   Après la batalha de la Castela de 1036, los ducats d’Aquitània e de Gasconha estón arregropats e gavidats* peu Duc Gui-Jaufré. Los Gascons n’ac volón pas e la Gasconha que cambiè.   Lo Biarn qui èra luenh de Bordèu miè ua politica autonòma. Per maridatges, que s’estaquè* las vescomtats d’Auloron,…

Istòria La Glèisa en Gasconha La cristianizacion de la Gasconha que comencè au sègle 4au per missionaris venguts d’Africa e de Siria : Sever, Clar, Lupèrc, Orens, Saturnin, qui balhèn la sua especificitat a la Glèisa gascona. Bèth temps a, lo crisme qu’arremplaçava la crotz en las glèisas. Batias* que’s hasèvan per trempèra* e non pas…